„Węgierskie pomniki pamięci”

Otwarcie wystawy „Węgierskie pomniki pamięci”, 9 marca godzina 18.00
Siedziba Muzeum, Rynek 3

Niezwykłym przejawem węgierskiej sztuki ludowej są drewniane nagrobki słupowe – fejfa (drzewo do głowy). W Polsce nazywane są „kopijnikami”, gdyż nawiązują do prastarej tradycji wbijania kopii w grób rycerza. Od XVI wieku zaczęły się upowszechniać, zwłaszcza na terenie Siedmiogrodu, wraz z szerzeniem się reformacji i stały się charakterystycznym oznakowaniem grobów na cmentarzach protestanckich, podobnie jak krzyże na katolickich.

Nowego znaczenia nabrały kopijniki po pierwszej wojnie światowej i traktacie pokojowym w Trianon (1920), w wyniku którego Węgry straciły ponad dwie trzecie terytorium. Dla Węgrów, którzy pozostali poza ojczyzną, stały się symbolem tożsamości narodowej. Idea stawiania kopijników niemal całkowicie zanikła w czasach rządów komunistycznych, ale odrodziła się spontanicznie w 1989 roku i od tego czasu pełnią one role pomników pamięci.

Wystawa prezentuje przykłady kopijników. Stanowiły one często odwzorowanie części ciała: głowy, szyi, tułowia, nogi, ręki. Ta symbolika była różna w różnych regionach Węgier. Dla przykładu: tulipan wieńczący słup drewniany w jednym miejscu był symbolem mężczyzny w innym kobiety. Słupy nagrobne także malowano, zaś kolory były również symbolami. W ornamentyce występują symbole uniwersalne, prastare jak np. rozeta – symbol słońca czy motywy roślinne – drzewo życia.

Tarnów posiada własna grupę kopijników znajdują się one na skwerze przy pomniku Sándora Petofiego. 10 kopijników ustawionych w okrąg upamiętnia bitwy stoczone przez gen. Józefa Bema.

Za Bramą Seklerów im. Józefa Bema i Sándora Petofiego przy ulicy Krakowskiej w 2006 i 2008 roku z inicjatywy Andrzeja Szpunara, Tarnowskiego Muzeum, Towarzystwa Przyjaciół Węgier i Istvana Balázsa z Miszkolca postawiono dwa kopijniki. Pierwszy poświęcony Michałowi Forgonowi – prawnikowi i heraldykowi rodów węgierskich, który zmarł z ran w Tarnowie w 1914 roku i został pochowany na zniszczonym cmentarzu nr 202. Drugi upamiętnia Norberta Lippóczego – winiarza i kolekcjonera, mieszkańca Tarnowa i honorowego obywatela miasta. Na kilku sześcianach stojących na wystawie pokazane są węgierskie pomniki pamięci z innych regionów Polski.

Wystawie towarzyszy folder z tekstami o genezie tego niezwykłego obyczaju, jego historii oraz rycerskich obyczajach pogrzebowych.