Andrzej Wajda. Szkicownik

W ubiegłym roku, w związku z jubileuszem 90 urodzin Andrzeja Wajdy Muzeum Sztuki i Techniki  Japońskiej Manggha w Krakowie przygotowało wystawę rysunków reżysera pt. Andrzej Wajda. Szkicownik

Na pytanie, dlaczego rysuje, Andrzej Wajda odpowiada:

Z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że to, co narysowałem, jest moją własnością. Zostaje mi w pamięci. Rysując, uświadamiam sobie równocześnie lepiej to, co porusza moją wyobraźnię. A w pracy filmowej czy teatralnej używam rysunku, bo jest szybszy jako środek porozumienia ze współpracownikami.

W swojej działalności artystycznej Andrzej Wajda nie rozstawał się ze szkicownikiem, przez całe życie tworząc niewielkie rysunkowe kompozycje, wykonywane piórem, kredkami lub flamastrami. Stanowią one ważny element metody twórczej Wajdy, są również sposobem zapisu rzeczywistości, zastępując w tej roli aparat fotograficzny. Przez wiele lat artysta zapełniał rysunkami kolejne notesy, opatruje je też osobistym komentarzem. Rysunki Andrzeja Wajdy funkcjonują także jako osobne kartki wyrwane z notesu (często kratkowane z charakterystyczną perforacją papieru). Zróżnicowana tematycznie i powstająca przez wiele lat twórczość rysunkowa Wajdy jest łatwo rozpoznawalna. Cechuje ją skrótowość ujęcia tematu i szkicowość formy, kompozycja filmowego kadru, typowa dla Artysty nerwowa kreska, która decyduje o swoistej ekspresji tych prac.

W zbiorach Muzeum Manggha znajdują się wczesne prace Artysty z lat czterdziestych i pięćdziesiątych minionego stulecia, notatki i poszukiwania artystyczne, pomysły i próby malarskie, dowody fascynacji rozwijającą się na Zachodzie sztuką współczesną, której echa docierały wówczas do Polski. W tym wyjątkowo różnorodnym pod względem tematu, formy i technik artystycznych zbiorze na szczególną uwagę zasługują niewielkie akwarele – abstrakcje o subtelnej kolorystyce i poetyckim klimacie, ujawniające niezwykłe bogactwo wyobraźni młodego malarza i przyszłego reżysera.

Wśród studiów rysunkowych Andrzeja Wajdy wyróżniają się szkice związane z teatrem i filmem. Nie jest to jednak typowy storyboard, który w wypadku wielu reżyserów ma praktyczne zastosowanie przy pracy nad filmem. Nie są to również projekty scenografii ani kostiumów do konkretnego spektaklu. Rysunek Wajdy reżysera to narzędzie pomagające mu w konkretyzacji idei spektaklu lub filmu, jest on zapisem wizji Artysty, jej stopniowego rozwoju. W tej grupie mieszczą się też rysunki do niezrealizowanych spektakli teatralnych.

Interesujący zbiór stanowią portrety osób bliskich Wajdzie (aktorów, reżyserów, pisarzy, znanych osobistości). Są wśród nich także zanotowane przez Artystę dostrzeżone w przelocie anonimowe twarze, które zwróciły jego uwagę. Rysowane przez Andrzeja Wajdę portrety cechuje szkicowość ujęcia, a charakterystyka postaci nie zawsze skupia się na rysach twarzy – często jest to typowy gest lub poza osoby portretowanej. Efekt skrótowości potęguje też technika autora: „czysty” rysunek piórem, niekiedy uzupełniony kolorową kredką lub flamastrem.

Znaczącą grupę rysunków stanowią szkice z podróży, w tym interesujący zespół rysunków z Japonii. Są to pospiesznie wykonane notatki z natury, próby uchwycenia ulotnego obrazu rzeczywistości. Artysta utrwala wszystko, co wydaje mu się interesujące: pejzaże, architekturę, ludzi, sceny z japońskiego teatru. W tych rysunkach Wajda w pełni świadomie stosuje kompozycję wziętą z japońskiego drzeworytu ukiyo-e, na przykład ucięty kadr z fragmentem drzewa na pierwszym planie.

Wystawa Andrzej Wajda. Szkicownik, dedykowana Artyście w 90. urodziny, ukazuje intymną część jego twórczości. Większość przedstawionych na wystawie dzieł nie była nigdy dotąd prezentowana publicznie.

Scenariusz: Anna Król
Teksty towarzyszące wystawie: Bogna Dziechciaruk-Maj
Prace prezentowane na wystawie pochodzą z kolekcji Muzeum Manggha, Archiwum Andrzeja Wajdy / Muzeum Manggha

Miejsce ekspozycji wystawy: Galeria TCK, Rynek 5. Tarnów

Wystawa czynna: 5-30 kwietnia 2017 r. Wstęp wolny.